В прошлом мы успешно реализовали исследовательский творческий проект - электронные переосмысления белорусско-еврейских мелодий. В этот раз мы запускаем свежий музыкальный проект-коллаборацию с современными исполнителями, которые будут исследовать белорусско-еврейскую поэзию через свое творчество. Яркое начало этого проекта - артистическое исполнение стихотворения Мойше Кульбака "Культура" 1917 года популярной белорусской певицей и автором песен Pаlina.

Мойше Кульбак - выдающийся еврейский поэт межвоенного времени, председатель всемирного еврейского ПЕН-клуба. Блестящий и успешный литератор и драматург, в конце 1920-х он вернулся из Вильни в Минск, обманутый советской пропагандой, и был расстрелян 29 октября 1937 года вместе с сотней белорусских и еврейских учёных, поэтов, писателей, публицистов, цветом национальной интеллигенции.

Стихотворение посвящено технологической революции начала ХХ века. Настроение, которое оно передает, близко к нашему времени: это и восторг, и напряженность перед силой и неизведанным потенциалом машины.
Культура

Мяне электрычныя сонцы сьляпучым праменьнем залілі,
я чую, як шэпчуць на вуха драты празь бясконцыя мілі
сакрэты, што йдуць праз увесь зямны шар.
На дзікіх шалёных вакзалах –
шынкі, скуль народы за хвілю кудысьці памчацца па шпалах
у чэраве лакаматываў, прыручаных цёмных пачвар…
Ляціць то зялёны, то ў золаце, то беласьнежна-яскравы
да рэек прыкуты бягун-краявід;
паўзуць праз тунэлі і горы рухавыя дзеткі-саставы,
якіх нарадзілі руда і граніт…
З кубічных сталіцаў у сэрца пустынь, на чужыну й радзіму,
глытаючы мэрыдыяны,
у клубах дрыготкага дыму,
праз поўнач і поўдзень, на захад з усходу
імчыцца цягнік апантаны
ў таемны канец, як пасол чалавечага роду.
У прызьме крыштальнай мне сонцаў гараць маякі,
бо я – чалавек, цар зямных і падводных краінаў!
Я песьня мэталу, якой між лясоў і далінаў
гучаць уначы цягнікі…

Слова Мойше Кульбака (идиш), стихотворный перевод Андрея Хадановича,
перевод с идиша Сергея Шупы, музыка и исполнение Palina
"Мойшэ Кульбак стварыў цікавы метафарычны тэкст пра дасягненні прагрэсу, якія ён верагодна нават не бачыў сваімі вачыма. Мне падаецца сучасным і сваечасовым паразважаць аб гэтым. Гэты музычны эксперымент - магчымасць адкрыць дыялог з аўтарам праз стагодзi і ўзняць пытанне ўзаемаадносін чалавецтва і яго дасягненняў.

Цягнік цяпер як стары добры пёс, але з якімі пачварамі мы сутыкнемся заўтра? Як падрыхтавацца да будучыні? Чыя гэта будзе песня? Штучны інтэлект спросціць чалавечае жыццё ці адменіць чалавека, ці паўстанне робататэхніка і як глыбока дойдзе чалавечая адзінота - пытанні адкрытыя."
— Palina, певица
"Адзін з раньніх вершаў Кульбака, напісаны ў Коўне ў 1917 годзе, у ім аўтар вырываецца з усіх лякальных кантэкстаў і шукае сябе ў глябальных ляндшафтах мадэрнізму. Кульбак, народжаны на мяжы штэтлу і беларускай вёскі, ня здрадзіўшы «лясам і палям», знайшоў сваю стыхію ў горадзе, тэхналягічным прагрэсе, поступе цывілізацыі — культуры чалавецтва ў самым шырокім сэнсе. Верш «Культура» ўвайшоў ва урбаністычны цыкл «Пад задымленым небам» яго першага зборніка вершаў, у гэтым цыклі адчуваецца подых літаратурнага авангарду, істотна пашыраюцца тэматычныя і стылістычныя абсягі ідышскай паэзіі. Кульбак стварае візуальныя вобразы, якія арганічна ўпішуцца ў стылістыку выяўленчага мастацтва і дызайну 1920-х гадоў і адгукнуцца сёньня ў рэтраспэкцыях дызэльпанку. Ён захапляецца цудоўным новым сьветам, адчуваючы сябе ягоным усемагутным творчым уладаром — не зважаючы на тое, што ХХ стагодзьдзе ўжо распачало сваю крывавую храналёгію войнаў, тэрору і гвалту. Яму ўсё яшчэ «сьвецяць сонцы праз прызмы вострых крышталяў», ён усё яшчэ верыць у Культуру…"
Сергей Шупа, переводчик, исследователь творчества Кульбака
  • Palina
    Белорусская исполнительница, автор песен. Лауреат премии Ultra-Music Awards в номинации «Открытие года» - 2012.
  • Сяргей Шупа
    Беларускі філолаг, перакладчык, журналіст і грамадскі дзеяч, даследчык творчасці Мойшэ Кульбака.
  • Андрэй Хадановiч
    Паэт, перакладчык, аўтар дзесяці кніг "дарослай" паэзіі і аднаго зборніка вершаў для дзяцей. Перакладчык з францускай, польскай, украінскай ды іншых моваў, выкладчык сусьветнай лiтаратуры.